Ofsayt Kuralı Ne Zaman Ortaya Çıktı? Futbolu Nasıl Değiştirdi?
Ofsayt günümüz futbolunun en çok dikkat edilen kurallarından biridir. Yan hakemler tarafından belirlenen ofsayt, futbol tarihi boyunca çoğu kez değişikliğe uğrayarak günümüzdeki son halini almıştır.
Futbol Oyun Kuralları kitabında ofsayt şu şekilde tanımlanır:
“Bir futbolcu rakip kale çizgisine toptan ve sondan ikinci rakip oyuncudan daha yakın ise ofsayt pozisyonundadır.”
Ofsayt İlk Kez 1863 Yılında Hayatımıza Girdi
Futbol oyun kurallarına ilk kez 1863 yılında dahil olan ofsaytın o dönemki uygulanışındaki tanımı şu şekilde yapıldı: “Bir oyuncu topun önüne geçtiği anda oyun dışı kalır.”
Eğer top aynı takımdan birine pas şeklinde gönderilmişse, rakip takımdan veya kendi takımından biri topa dokunana kadar o futbolcu tekrar topa dokunamazdı. Kısacası futbolun ilk oyun kurallarına göre topun ilerisinde olan tüm oyuncular ofsayt durumunda bulunurdu.
Bu kural daha sonra 1866 yılında, “Eğer kale ve top arasında 3 rakip oyuncu varsa, oyuncular ofsaytta sayılmaz.” olarak değiştirildi. Düzenlenen bu kural ile beraber oyunun akıcılığı ilerlemiş ve oyun içindeki rekabet artmıştı.
59 Yıl Sonra Yeni Düzenleme
1866’da getirilen kural 59 sene boyunca futbol sahalarında uygulanmaya devam etti. 1925 yılına gelindiğinde ise ofsayt kuralında bir düzenleme daha yapıldı.
Yapılan yeni düzenlemeye göre; daha önce bir hücum oyuncusunun ofsayt pozisyonunda olmaktan kaçınması için kendisiyle rakip kale arasında en az 3 oyuncu olmasını öngören kuraldaki 3 oyuncu sayısı 2’ye indirildi.
Yapılan bu değişiklik çok uzun yıllar devam etti ve modern futboldaki ofsaytın temelini oluşturdu. 1990’a kadar sürecek olan bu ofsayt uygulaması hem yerel hem uluslararası müsabakalarda geçerli olmak üzere tüm futbol maçlarında kullanıldı.
1990’da Üçüncü Değişiklik
1925 yılında yapılan son değişiklik ile beraber ofsayt artık herkes tarafından benimsendi ve uzun yıllar boyunca uygulandı. Zaman zaman tartışma konusu olsa bile son değişiklik tam 65 sene yürürlükte kaldı.
1990 yılında ofsayt kuralında hücum yapan takıma avantaj sağlayacak bir karar alındı. Sondan ikinci oyuncuyla aynı hizada bulunan oyuncunun ofsayt olarak değerlendirilmemesi kararı alındı. 1990’da yapılan düzenlemeye göre kural, “Bir oyuncu rakip kale çizgisine, en az iki rakip oyuncudan daha yakın değilse ofsayt durumunda sayılmaz.” şeklinde değiştirildi.
“Aktif-Pasif” Ofsayt
1995 yılında otoriteler tarafından kuralın yeniden değiştirilmesi gerektiğine karar verildi. Ofsayt pozisyonunda bulunmanın tek başına bir kural ihlali olmadığı belirtilerek, “aktif-pasif” ofsayt kavramları futbola dahil edildi. “Rakibe müdahale etmek, oyuna müdahale etmek, avantaj sağlamak” gibi ifadeler ofsayt kuralı tarihinde ilk kez yer aldı.
1995’de yapılan düzenlemeye göre; “Ofsayt pozisyonundaki bir oyuncu yalnızca top kendi arkadaşına değdiği veya kendi takım arkadaşı tarafından oynandığı anda hakemin kanaatine göre; oyuna ya da rakibe müdahale ederek veya bulunduğu pozisyondan avantaj sağlayarak aktif oyunun içinde ise ofsayt ile cezalandırılır.” kuralı getirildi.
Ofsayt Kuralında Milenyum Tarifesi
1995 yılında yapılan ofsayt kural değişikliği varlığını 10 sene sürdürdü. Ana kural aynı şekilde kalmak üzere 2005 yılında, ofsayt pozisyonu tanımında yeniden bir takım değişiklikler yapılarak kolların rakibin önünde olmasının ofsayt oluşturmayacağı belirtildi. Yani bir oyuncunun ofsayt pozisyonunda olup olmadığına karar vermek için, oyuncunun gövde ve kafasının konumuna bakılacaktı. Yapılan bu revizyon sonrasında oyuna katılma unsurlarının tanımı ise şu şekilde yapıldı:
Oyuna müdahale etmek: Bir takım arkadaşı tarafından verilen veya dokunulan topla oynama ya da o topa dokunma anlamına gelir.
Rakibe müdahale etmek: Rakibin görüş çizgisini veya hareketlerini açıkça engelleyerek veya hakemin kanaatine göre, rakibi aldatan veya dikkatini dağıtan bir jest veya hareket yaparak rakibin topla oynamasını veya oynayabilmesini engelleme anlamına gelir.
Bulunduğu pozisyondan avantaj elde etmek: Ofsayt pozisyonunda bulunan bir oyuncunun kale direkleri veya rakibinden seken topla oynaması anlamına gelir.
VAR’ın Ofsayta Etkisi
Dünya futbolunda ilk kez 2016 yılında uygulanan “Video Yardımcı Hakem (Video Assistant Referee)” uygulandığı ilk andan bu yana gelişen teknolojinin de yardımıyla, futbol maçlarında daha net ve doğru kararlar alınmasına yardımcı oldu.
Tarih boyunca insan hatasına müsait olan ofsayt kararı günümüz futbolunda daha çok VAR sisteminin sunduğu teknolojik imkanlarla belirleniyor.
FIFA Uluslararası Futbol Geliştirme biriminde görev yapan Arsene Wenger, yan hakemin tamamen kaldırılmasını ve ofsayt kararlarının tamamen otomatik olarak belirlenmesi gerektiğini söylerken ofsayt kuralı ile ilgili birçok ihtimal üzerinde çalıştıklarını da ifade etti.
Kısaca Ofsayt Kuralındaki Değişiklikler
Futbolun zaman geçtikçe kuvvet, sürat, taktik ve teknik becerilerin de yer aldığı bir oyuna dönüşmesi süreç içerisinde ofsayt kuralında yapılan değişiklikler sayesinde meydana geldi.
1990 yılında ofsayt kuralında yapılan değişiklikler hücum yapan takıma avantaj sağladı ve kale önündeki birebir mücadelelerin sayısını artırdı. 1995 yılında da ofsayt kuralının yorumu genişletilerek “aktif-pasif” kavramları kurala dahil edilerek hücum futboluna daha fazla olanak sunuldu.
2005 yılında FIFA tarafından yeniden revize edilen ofsayt tanımında, “rakip kale çizgisine daha yakın” ifadesi, “o oyuncunun kafasının, vücudunun veya ayağının herhangi bir bölümünün rakip kale çizgisine toptan ve ikinci savunma oyuncusundan daha yakın olduğu anlamına gelmektedir” şeklinde tanımlandı ve kollar yeni uygulamada bu ofsayt tanımının dışında bırakıldı.
